Udruženja potomaka i poštovalaca civilnih žrtava 1941‐1945 iz Velikog Palančišta uputilo je Otvoreno pismo trima Ministarstvima u Vladi Republike Srpske kao i cjelokupnoj javnosti povodom potencijalnog istraživanja i eksploatacije uglja na Bukovoj Kosi kod Prijedora.

U nastavku vam u cijelosti prenosimo Otvoreno pismo ovog Udruženja.

OTVORENO PISMO
Ministarstvu energetike i rudarstva Republike Srpske
Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske
Ministarstvu rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske

Poštovani,

Obraćamo Vam se molbom da preispitate inicijativu u vezi eksploatacije uglja u Velikom Palančištu, opština Prijedor.

Stanovništvo Velikog Palančišta i okolnih sela je sa velikom zebnjom primila vijest da je Vlada Republike Srpske odobrila ispitivanje terena sa ciljem eksploatacije uglja na potezu platoa Porine prema Bukovoj Kosi između seoskog i magistralnog puta Prijedor‐Kozarska Dubica. Iskopavanje uglja na ovom mjestu bi trajno narušilo prirodni sklad plodonosnog terena, a vazdušne struje bi ugljenu prašinu sa površinskog kopa raznosile prvenstveno u pravcu prijedorske doline, što bi osim stanovnika Velikog Palančišta, Gornjeg i Donjeg Jelovca i Crne Doline osjetili i mještani sjeveroistočnih prigradskih naselja Prijedora. U nekoj mjeri bi se zagađenje prenijelo i u pravcu Knešpolja.

Potkozarje i dan danas trpi posljedice stradanja kolosalnih razmjera u Drugom sv. ratu. Od ustaških zločinaca je stradalo 646 civila iz sela Veliko Palančište. Još 72 borca su izgubila život u borbi sa okupatorom. Preko 95% stambenih i privrednih objekata je do temelja uništeno – spaljeno tokom rata. Sličnu sudbinu su doživjela i okolna sela: Božići, Malo Palančište, Gornji i Donji Jelovac, Crna Dolina… Užasavajuća je i pomisao da bi iskop uglja i jalovište obuhvatilo i teren „Jezerine“, stradalno mjesto gdje i danas leže neopojane srpske kosti.

U najavi eksploatacije uglja stanovnici sela vide prijetnju za ono što je u selu najvrijednije: očuvana priroda sa svim svojim resursima. Ovde se ne radi o nekultivisanom zemljištu, već o okućnicama i obradivim površinama od kojih direktno zavisi sudbina brojnih domaćinstava. Neplanska sječa šume na južnim padinama Kozare koja traje nekoliko decenija je dovela do povlačenja izvora i vodotokova što već otežava život u selu. Planirana eksploatacija uglja označila bi još gori udar koji bi lako mogao eliminisati mogućnost za život na širem području oko planiranog kopa.

Najteže nam pada to što je ovu odluku donijela naša Vlada. Zar je neko od nas mogao očekivati da će naša Republika Srpska takvom odlukom „nagraditi“ selo čijih je nekoliko desetina boraca dalo život za njeno stvaranje? Naravno, razumijemo potencijalni ekonomski efekat koji donosi eksploatacija uglja ali, sa druge strane, ogroman je gubitak za ovu regiju i zajednicu u cjelini, garantovano poništavanje svih pretpostavki za normalno odvijanje života koji nalazi svoj ekonomski oslonac, prije svega, u zemljoradnji, ali selo ima i veliki turistički potencijal, utoliko prije što se nalazi u neposrednoj blizini grada Prijedora. Iako nismo stučnjaci iz sfere ekonomije, smatramo da su, dalekosežno gledajući, koristi od rudarstva ipak kratkoročnog karaktera. Na kraju, molimo Vas da razumijete našu poziciju i da je nama ovo pitanje najvažnije jer naše porodice ovdje žive stotinama godina, te da smo dužni da im pomognemo u podizanju kvaliteta njihovog života na svojoj djedovini, a ne da ih „protjeramo“ sa njihovih ognjišta. Ovo je njihova zemlja, njihova imanja, njihovo selo. Oni odavde nemaju kuda!

S poštovanjem,

UDRUŽENJE POTOMAKA I POŠTOVALACA CIVILNIH ŽRTAVA RATA 1941‐1945, VELIKO PALANČIŠTE

PREDSJEDNIK UDRUŽENJA:
Mr. Sc. Zoran Banović
Redovni profesor

POTPREDSJEDNIK UDRUŽENJA:
Dr. Sc. Miloš Stojanović
Ljekar specijalista

Foto – Bukova Kosa, februar 2023. godine